Przymiotniki od nazwisk i imion - dzierżawcze a jakościowe

Częstym problemem w polskiej pisowni jest zapis małą i wielką literą. Szczególnie przymiotników pochodzących od nazwisk. Niby prosta sprawa — przymiotnik, to mała litera, jak przy okazji opozycji: Polska – polski... Albo prościej jeszcze — przymiotnik od nazwiska zawsze literą wielką — dramat Szekspirowski... A jednak! Istnieje też poprawny zapis „dramat szekspirowski”. W czym rzecz?
 W języku niemieckim i angielskim określenia takie pisane są dużą literą. Zatem nasz ojczysty język znowu zmusza nas do wysiłku umysłowego i czytania oraz pisania ze zrozumieniem.

Według Wielkiego słownika ortograficznego PWN z zasadami pisowni i interpunkcji w opracowaniu prof. Edwarda Polańskiego przymiotniki dzierżawcze (odpowiadające na pytanie  „czyj?”), zakończone na -owski, -owy, -in, -yn, -ów piszemy wielką literą. Odpowiada za to reguła ortograficzna 18.12.1 [69]. I tu mamy podane m.in. takie przykłady:

dramat Szekspirowski, Sabałowe bajania, poezja Miłoszowa, Zosina chustka, Marysin ojciec.

Ma to miejsce w odniesieniu do właściciela, autora, twórcy.

Dalej w Wielkim słowniku... znajduje się reguła (20.31.[130]) warunkująca zapis przymiotników pochodzących od nazwisk i imion małą literą. Ma to miejsce w przypadku przymiotników jakościowych, czyli odpowiadających na pytanie „jaki?”, które określają poprzez związek z kimś lub też ogólne nawiązanie do jakiejś postaci cechy charakterystyczne rzeczy. Przykładowo:

epoka zygmuntowska, geometria euklidesowa, ogród jordanowski, porównanie homeryckie, rok mickiewiczowski, syzyfowa praca, wiek balzakowski, dramat szekspirowski, komedie molierowskie.

Zatem, jeśli chodzi o przymiotniki od nazwisk, to wielką literą pisze się te, które mają znaczenie dzierżawcze (odpowiadają na pytanie: czyj?), a małą literą te, które mają znaczenie jakościowe (odpowiadają na pytanie: jaki?). 

Bardzo trafnie, jak zawsze, ujmuje to prof. Bańko:

(...) tragedia Szekspirowska to jedna z tragedii Szekspira, a tragedia szekspirowska to utwór dramatyczny innego autora, podobny do tragedii Szekspira.

Z większością ludzi nie kojarzy się nam żadna istotna „jakość”, toteż przymiotniki od ich nazwisk piszemy tylko wielką literą, przekazując znaczenie dzierżawcze, a nie jakościowe. Jak widać, trzeba być człowiekiem wybitnym, aby zasłużyć sobie na małą literę w przymiotniku od własnego nazwiska. Inaczej mówiąc – małe litery są przywilejem wielkich ludzi.

Mirosław Bańko - Poradnia językowa PWN

Dla ułatwienia krótkie zestawienie różnicujące znaczenie przymiotników:

Przymiotniki dzierżawcze	Przymiotniki jakościowe
tragedia Szekspirowska – utwór stworzony przez Szekspira	tragedia szekspirowska – gatunek literacki
Syzyfowa praca – praca wykonywana przez Syzyfa	syzyfowa praca – związek frazeologiczny opisujący bezowocny trud, nadaremne działanie
komedia Molierowska	komedie molierowskie

łuk Kupidyna – przedmiot, atrybut boga miłości

łuk kupidyna – linia górnej wargi z wyraźnym wcięciem na środku

Czekam na kolejne przykłady. Mam nadzieję, że komuś ułatwią one pracę.